Verleden
en heden van Zevenburgen
Lieve vrienden! Ik groet U allemaal in de
naam van onze Heere Jezus Christus. Ik ben erg blij weer in Nederland te mogen
zijn.
Allereerst
wil ik U iets over onze geschiedenis te vertellen. Vele Nederlanders begrijpen
het moeilijk, hoe komt, dat we komen wel uit Roemenie, maar we zijn geen
Roemenen, maar Hongaren. Hoe al velen van U weten in Roemenie, in het gedeelte,
die Zevenburgen heet, leven nog bijna 2 miljoen Hongaren. Ons volk stamt uit
het gebied van de berg Ural, dus verre Azie, onze voorvaderen hebben zich in
het jaar 896 in Europa gevestigd. De Oerhongaren waren een nomade, heidense
volk, met een erg goed georganizeerde leger. Onder de Koning Istvan {Steven}
zijn de Hongaren net in het jaar 1OOO christenen geworden. Groot- Hongarije was
toen in vorstendommem georganizeerd, de grootste en beroemdste vorstendom was
Zevenburgen, dus de westerlijke deel van de huidige Roemenie, de gedeelte, die
door de Karpaten omringd is.
In de
twalfde eeuw waren de Sachsen, de Duitsers neergezet, vanaf de verrtiende eeuw
kwamen ook veel Roemenen, vanuit de Balkan, de huidige Bulgarije. De meesten
van hun waren schapherders. Zo komt, dat in Zevenburgen leven al sinds meerdere
eeuwen drie volkeren. De Duitsers zijn nu bijna verdwenen, ze zijn sinds 1975
naar hun moederland Duitsland geemigreerd. Hun getal is nu ongeveer 3O.OOO. De
gouden tijd van Zevenburgen in het begin van de zeventiende eeuw, toe waren
onze universiteiten zo beroemd, dat zelfs hoogleraren uit het westen kwamen om
bij ons te werken. De getal van de Roemenen nam steeds toe, en zo was het
mogelijk, dat na de eerste wereldoorlog, die Hongarije verloor en Roemenie
gewon, Zevenburgen was tot Roemenie toegedaan. Zo leeft ons volk sinds 83 jaren
in verdrukking, in een moeilijke minderheidssituatie.
De
reformatie heeft ons land al heel vroeg bereikt, eerst de lutherse invloed was
het sterkst, maar heel snel, op de Synode van Tg-Mures Marosvasarhely(we zijn
erg trots op !!!) in 1559 zijn de Hongaren tot de calvijnse reformatie
overgegaan. De reformatie heeft helaas bij ons nooit de volksmassa
doorgedrongen, onze kerk had wel een reformatorische leer, maar het was erg
droog in het leven. Dit blijkt ook daaruit, dat aan het eind van de 16-de eeuw
de unitarisme- een ultra vrijzinnige richting, die de Drieeenheid loochent- is
tot bloei gekomen, grote kerken in grote steden waren door meerdere tientallen
jaren unitarisch.
Aan
het begin van de 17-de eeuw, hadden wij achter elkaar drie beroemde
gereformeerde vorsten, in Geneve één van hun heeft ook een staanbeeld onder andere
reformatoren. Deze vorsten hebben een belangrijke rol
gespeeld in de dertig jarige oorlog: ze hebben de zaak van de reformatie
verdedigd in ons land.Helaas na deze drie vorsten kwam een vierde, en hij heeft
grote fouten gemaakt. Hij wilde ook poolse koning worden, zonder de toestemming
van de Turken. Als straf de Turken hebben de Tataren gestuurd om het jaar 166O,
deze nomade volk heeft de grootste deel van de Hongaarse bevolking in Zevenburgen uitgeroeid. Toen is de
taalballance tussen de Roemenen en Hongaren veranderd, dit verschrikkelijke
bloedverlies kon nooit meer ingehaald worden. Zo was de Diktaat van TRIANON in
1918 mogelijk geworden. Met deze diktaat heeft Hongarije twee derdel van zijn
grondgebied, territorium en één derdel van de Hongaarse bevolking verloren.
Deze gebieden en ongeveer 5 miljoen mensen kwamen toen onder de regering van
andere staten, en deze vreemde regeringen hebben hun best gedaan om deze
minderheid des te gauw te vernietigen. Er is een grote genade van God dat we
nog überhaupt bestaan. De weststaten hebben later bekend en herkend dat deze
beslissing niet goed was, dat ze hebben Europa daarmee niet gestabilizeerd,
maar even omgekeerd, dat zo hebben zij sommige volken en culturen uit Europa
naar Balkan uitgestoten.
We moeten ook vermelden, dat Hongarije was
een botsingspunt tussen de Turkse Rijk en Westen van Europa. In het
Middeneeuwen was Hongarije een sterk land, in het bijzonder onder de regering
van de beroemde koning Mátyás(Matthias) wiens staanbeeld in de centrum van Cluj
staat tot op de huidige dag.
Hij kon nog de Turkse vooruitgang nog beletten,
tegenhouden, maar iets later in 1526 de Turken hebben Hongarije veroverd en bij
Mohács de Hongaren hebben een grote nederslaag geleden.
Sinds die tijd is Zevenburgen een zelfstandige vorstendom
geworden, met een Turkse protektoraat. De westelijke en de noordelijke kant kwam
onder de heerschappij van de Habsburgse dinastie, ze hebben de poging gedaan om
de reformatie helemaal uit te roeien. Dit ging zo ver, dat in de twede helft
van de 17-de eeuw, de gereformeerde, de protestantse predikanten (er waren
namelijk ook veeel luthersen) waren vóór de bloedgerichtshof gebracht en veroordeeld
om levenslang op de galijen te werken. Deze tijd, de tijdstrip tussen 1676 en 1686 wordt
in de gereformeerde geschiedenisschrijving als „rouwjaartiende” genoemd, die
was met de bevrijding van Michiel de Ruyter tot het eind gekomen. Deze daad van
Michiel de Ruyter kan de Hongaars gereformeerde protestantisme nooit vergeten ,en
blijft in de geschiedenis een schitterende ketting, die ons zo nauw samenbindt.
Menselijk gezien we kunnen ons voortbestaan deze heldhaftige predikanten
verdanken, die bereid waren voor het evangelie te lijden , maar ook desnoods te
sterven. Hun voorbeeld heeft ook degenen geweldig versterkt, die dan 3OO jaar
later in de tijd van het communisme vanwege hun geloof lijden en sterven
moesten.
Aan het eind van de 17-de eeuw, kwam ook Zevenburgen
onder de Habsburgen, zo begon de vervolging, de verdrukking van de
gereformeerde ook in ons land. Ze hebben de rekatolizatie, dus het terugbrengen
van de gereformeerden in de roomse kerk met vuur en wapen doorgevoerd, en er is
hun gelukt zelfs 2 miljoen Roemenen ook in de roomse kerk te trekken, zo ie de grieks-katolieke
kerk ontstaan. Deze kerk was in 1948 door de communisten in illegaliteit gedreven,
degenen die niet bereid waren dit te doen waren tot zware gevangenisjaren
veroordeeld, sommige van hun hebben 14 jaar gevengenis meegemaakt. Mijn vader
leed samen met velen van zulke priesters.
De vervolging van de gereformeerden duurde tot het eind
van de 18-de eeuw. Aan het begin van de 19-de eeuw kwam voor de kerk uiterlijk een
grote bevrijding, maar tegelijkertijd binnen in de kerk de liberalisme en de
rationalisme heeft net in deze tijd diepe wortelen geslaan en een grote schade
aangericht. In Nederland en in de andere westeuropeese landen heeft de
liberalisme de afscheidingen veroorzaakt, onze kerk bleef organizatorisch één,
en in deze ene kerk waren alle richtingen vertegenwordigd. Dit is zo gebleven
tot op de huidige dag. Daarom kun je zo moeilijk onze situatie met die van
Nederland te vergelijken. Maar als tegenreactie op de liberalisme langzaam in
onze kerk is een geestelijke vernieuwing begonnen. Zo als in Nederland de
Nadere Reformatie een gezegende invloed had, bij ons de duitse pietisme heeft
grote invloed gehad. In het bijzonder na de eerste wereldoorlog velen in onze
kerk vonden de weg terug tot de Heilige Schrift. Dit was een grote genade,
omdat de deels vernieuwde kerk was door de communisten niet meer te vernietigen.
Hoewel de kerk was op de vervolging niet genoeg voorbereid, er waren toch heel
vele predikanten en gemeenteleden, die bereid waren banden en gevangenis te dragen
om Christus wil.
Hoe wij al vermeld hebben, de vervolging begon al in 1948
met het verbieden van de grieks-katolieke kerk. Helaas we moeten ook het feit vermelden,
dat de ortodoxe kerk heeft een goede samenwerking met de communistische
regering. De verdrukking nam steeds meer toe in de tijd van Stalin. Deze
verdrukking was door de verschillende verdrukte volkeren niet op hetzelfde
manier verdragen. We weten dat straks na de dood van Stalin dat de
Oost-Duitsers hebben vel geprotesteerd tegen het communisme, dan in 1956 eerst
de Polen, dan de Hongaren waren aan de beurt tegen het communisme op te staan.
In Hongarije was een hele volksopstand, die door de russische tanken in bloed
gesmoord was.
Na de afslaan, nederlaag van de Hongaarse revolutie in
Roemenie is ook de
mogelijkheid waargenomen de politische en de religieuze verdrukking
te versterken. De Roemeense communisten waren tegelijkertijd ook grote nationalisten,
zo hadden ze deze als een goede gelegenheid aangezien om de Hongaren en de
Hongaarse kerk te verzwakken of ze beter dachten helemaal vernietigen te
kunnen. Hun eerste doelpunt waren de historische kerken, dus niet alleen de
gereformeerden, maar ook de roomsen.Deze was de tijd van de zog. „ideologische
zuivering”, de communisten probeerden de meest ijverige leiders van ieder kerk
in gevangenis te werpen. De kerk als uiterlijke organizatie was niet
aangevochten, aangevallen, om in de richting van het Westen te kunnen bewijzen,
dat hier een volle religieuze vrijheid
bestaat. Hun sluwe en geheime doel om de hele kerk in hun dienst te
krijgen.
Er waren in Roemenie zo maar te zeggen geestelijke centra’s zoals: Cluj, Tg-Mures, Zalau,
waar de opwekking is al sinds lange begonnen. Tussen streepjes gezegd: in ons
land de rechtzinnige, behoudende kring werd en wordt als opwekking genoemd. Er
waren ook in de buurt van Oradea meerdere predikanten, ze hebben maandelijks
vriendenkringen ne bijeenkomsten georganizeerd, en ze hebben elkaar wederzijds
in het geloof bemoedigd. Hun gemeenschap was erg warm en levendig, ze waren erg
vrolijk en ze hebben getuigenis afgelegd tegen ieder mens over hun levend
geloof in Christus. Aan het eind van de 4o-er jaren ontstond ook aan het
teologische Universiteit een kring met 9 leden, onder hun ook mijn vader. Met
deze groep was toen was helaas één enkel professor eens. Maar ze hebben van de
kant van de hoogleraren ook geen ondersteuning verwacht. Uit deze kring waren 8
in 1958 in gevangenis gekomen. Maar ook 13 gemeenteleden waren veroordeeld, die
als geestelijke leiders van de opwekking beschouwd waren, ook drie vrouwen waren in gevangenis gezet , één van hun was diakonisse.
De geschiedenis van deze mensen is in 1995 in een boek verschenen, met de titel
:In banden en gevangenis. Vorig jaar heb ik dit boek in het Nederlands
vertaald, ik hoop dat binnen één maand zal in Uw taal verschijnen, zo dat ieder
Nederlander ook lezen kan. De inleiding en de nawoord, door ds.Visky Ferenc
geschreven geeft een goede doorblik over het verleden en heden van onze kerk.
Dit boek is een persoonlijke getuigenis van degenen, die nog in leven waren,
over degenen, die al eerder overleden waren hebben familieleden of vrienden
geschreven.
Mijn vader verteld in zijn verhaal uitvoerig over de
politische en geestelijke situatie van toen. Ons gezin is overigens een
typische geval van de communistische tijd. Vanwege de oorlodg en nood, mijn
vader is al heel jong ziek geworden, als hij zijn ambt begon viel hij weer in
de ziekte terug, en zo op een wonderlijke manier hebben ze met mijn moeder in
het ziekenhuis kennis gemaakt. Ze kwam uit Hongarije. Na de relatieve genezing
van mijn vader ze hebben besloten te trouwen, mijn moeder ging terug naar
Hongarije om de papieren voor de emigratie te regelen, maar toen kwam de
hardste periode van het communisme, mijn moeder kreeg geen toestemming om naar
Roemenie te gaan, mijn vader kreeg geen paspoort om naar Hongarije te gaan, zo
hebben ze gedurende zeven jaren als bruid en bruidegom op elkaar gewacht.Als ze
in juni 1956, nog even vóór de Hongaarse revolutie eindelijk de toestemming
kreeg om te komen, kunt U voorstellen hoe blij ze waren. Over één maand zijn ze
getrouwd, na één jaar huwelijk is mijn broer geboren, over drie maanden raakte
ze weer zwanger, dat was ik. Ze konden zo gedurende 2O maanden in een gelukkige
huwelijk leven en dan op 1O april 1958 in een nacht waren ze opgewekt door 7
geheimpolitisten, en na een degelijke huisonderzoek was mijn vader verslept. Ik
werd pas na twee maanden geboren, maar mijn vader kon niks meer weten over mijn
geboorte. Als ik 6 weken oud was, vond
in Tg-Mures de gerechtelijke , de juristische proces van mijn vader plaats.
Daar is ook mijn moeder aanwezig, ze heeft me ook meegenomen, omdat ik borstvoeding
kreeg , ik zat op haar armen. Toen de rechter van mijn vader vroeg: hoeveel
kinderen hebt u, dan antwoordde hij: ik weet het niet. De rechter werd boos en
vroeg: hoe kan dat. Toen riep mijn moeder uit de zaal:twee, twee jongens. In
dit moment heeft mijn vader ter kennis gekregen, dat ik intussen geboren was. Een
grote geschenk was, dat na het uitroepen van de vonnis, mij vader kreeg toestemming
om 5 minuten met ons te zijn. Mijn moeder heeft verteld, dat ik ben op 12 juni
geboren, en dat ik heet István (Steven).
Hij nam me in zijn schoot en hij kuste mij op mijn voorhoofd. Deze
ontmoeting heeft hem begeleid gedurende zes en half jaren, in deze tijd kon hij
niks van ons weten, en we konden ook niets van hem weten, we wisten alleen, dat
hij een Gherla zat, want iemand is vrij gekomen, die hem daar ontmoette. De
gevangenis was heel hard, ze mochten geen boeken, natuurlijk ook geen Bijbel
hebben. Alleen in het laatste jaar kregen ze communistische kranten en de
werken van Lenin en Marx te lezen, maar hoe U het best kunt begripen veel
hadden ze niet aan. De communistische gevangenis was erg onmenselijk . Daar is
werkelijkheid geworden, wat iemand treffend zei : humaniteit zonder
diviniteit(zonder God dus) is bestialiteit. (beestachtigheid). Wie zou
voorstellen, dat de communisten niet eens lucht voor de gevangenen gunnden. Van
de medegevangenen hebben ze meer geleden, dan van de bewakers, want de zog. politische
gevangenen waren met moordenaren en waanzinnigen samengezet. Mijn vader was
bijna de hele tijd door ernstig ziek geweest, er is een wonder van God, dat hij
heeft deze jaren overgeleefd. Als hij niet ziek was heeft hij talen geleerd.
Helaas er was niemand van wie hij mocht Nederlands leren, maar hij heeft Duits,
Frans en Engels goed aangeleerd.
Mijn vader beschouwde als een grote wonder, dat hij is in
leven vrijgekomen, hij kon nog in een hele kleine en afgelegene gemeente 2O jaar
dienst doen, en hij heeft 14 jaar ook nog zijn pensioen genoten in redelijke
gezondheid, hij is vóór drie jaren overleden. Hij heeft nog ons grootgebracht
en hij heeft beleefd, dat we allebei predikanten zijn geworden. God heeft nog
één wonder gedaan, een gebed van hem wonderlijk gehoord en verhoord. Toen hijin
Tg-Mures in voorarrest kwam, en hij moest daar binnengaan, zei hij tegen de
Heer: o Heere, mijn vrouw is nu in verwachting, mocht u geven, dat als hij een
jonge werd, dat hij mocht ook predikant worden, en geef dat hij ooit mag met de
evangelie hier terugkomen, waar ik vanwege de evangelie binnengesloten was. God
heeft dit gebed over 38 jaren wonderlijk verhoord, want in nov.1995 was ik naar
Tg-Mures beroepen. Na een predikant, die de gevangeniszending begon, en zo in
dec 1995 kon ik de dienst in de gevangenis overnemen. Ik ga niet alleen in de gevangenis
van Tg-Mures, maar met een vriend uit Nederland ga ik in alle gevangenissen van
Roemeneie, regelmatig komen we ook in de gevangenis van Gherla, waar mijn vader
en anderen zaten, er is altijd een ontroerend belevenis voor mij, daar te zijn,
en daar te mogen getuigen van de Heere.
In de gevangenis ze hebben verstaan, dat ze moesten
daarom in de gevangenis komen, dat degenen , die binnen zaten zouden niet
zonder evangelie blijven, in de communistische gevangenissen was namalijk niet
geoorloofd , dat er predikanten mochten binnenkomen. Ze mochten niet
binnenkomen, daarom waren ze binnengesloten, en zo kon hun getuigenis nog veel
meer geloofswaardig en betrouwbaar zijn. De anderen konden zo niet zeggen: het
is makkelijk voor Jullie, want Jullie komen alleen voor een paar uren binnen,
Jullie leven in vrijheid. Zo heeft God verwerkelijkt , dat zijn Woord moge tot
de rand der aarde hoorbaar zijn, zo als de profeten dit al eeuwen eerder
voorgezegd hebben.
De christenen in die tijd hebben ervaren, dat in die tijd
christelijk te leven was alleen door Gods kracht mogelijk. Mijn vader en de andere
gevangenen hadden namelijk ook na de gevangenis geen makkelijke leven.
Hoe zit de huidige situatie van de kerk uit? Het is niet
zo makkelijk daarover een mening te uiten. We zijn dankbaar, dat er eindelijk
vrijheid kwam, dat de verdrukking is afgevallen. Maar helaas niet helemmal. Nu
heeft de verdrukking fijnere vormen. De staat heeft onze eigendommem niet
teruggegeven, de ortodoxe kerk, als staatskerk heeft veel meerdere voorrechten,
dan wij, ze krijgen veel meer ondersteuning ,dan wij. Onze situatie als kerk is
daarom erg moeilijk, want de ortodoxe kerk legt de nadruk niet op de Schrift, maar
op de uiterlijke dingen, als liturgie en menselijke tradities. En in het
bijzonder op de nationale belangen.
We zijn erg dankbaar voor de contacten, die er mochten
tot stand komen in het bijzonder met de gemeenten van Nederland, dat er is zo
veel christelijke literatuur binnenkomen, dat met finantiele hulp van buiten
mochten zo veel kerken en gemeentecentras gebouwd worden. Maar helaas uit het
westen komt niet alleen goeds, maar ook de liberalisme, de goddeloosheid, het
najagen van geld en lusten. Een grote probleem in onze kerk is, dat de mensen
zien daarin alleen een bolwerk van ons nationale identiteit, maar van verre
niet, dat de kerk moet in eerste instantie een geestelijke gemeenschap zijn.
Iemand zei onlangs: voor onze leiders is het meest belangrijk niet de
geestelijke welzijn, niet dat de mensen zich zouden bekeren, maar de grote Hongaars
gereformeerde eenheid. In Zevenburgen een reuze probleen is de emigratie.
Vanwege de slechte economische situatie bijna alle jongeren emigreren naar
Hongarije en andere landen, waar ze een betere toekomst hopen, zo onze gemeenten
worden steeds meer vergrijsd. We begraven drie keer zo veel, als we dopen. In elk
jaar alleen in onze bisdom zijn met 3-4 OOO mensen minder. We zijn erg bezorgd
voor de toekomst van onze kerk. Maar we weten: de toekomst is in zijn handen.
Hij heeft tot nu toe ons niet verlaten, hij zal ook in deze situatie een
uitkomst geven.
SOLI
DEO GLORIA.
Tg-Mures,
op 24 maart 2OO1 Ds.Lőrincz István
Nincsenek megjegyzések:
Megjegyzés küldése